IŞIK VE SES SLAYT

http://www.authorstream.com/Presentation/aSGuest133992-1408128-i-ik-ve-ses1/

IŞIK VE SES KONU ANLATIMI (4. SINIF)

Zehra Nur HAKLI-100610003

IŞIK

            Işık; tüm Dünya’nın ve Evren’in enerji kaynağıdır. Bitkiler ışık enerjisini kullanarak kendi besinlerini üretirler. Bitkilerin ürettiği besinleri hem kendileri, hem hayvanlar, hem de insanlar kullanırlar.

            Işık, birçok buluşun insanlığın hizmetine sunulmasını sağlamıştır.

                        Karanlıkta Göremeyiz

            Etrafımızdaki varlıkları duyu organlarımızla algılarız. Duyu organlarımızdan biri olan gözümüz sayesinde, etrafımızda meydana gelen pek çok şeyi görerek tanırız. Böylece onlar hakkında fikir sahibi oluruz.

            Görme olayının gerçekleşebilmesi için baktığımız varlıkların bir ışık kaynağı tarafından aydınlatılması ve bu varlıklardan gözümüze ışık gelmesi gerekir. Dolayısıyla karanlık ortamda görme olayı gerçekleşmez.

            Bulunduğumuz ortamdaki varlıkları net olarak görebilmemiz için ışık miktarının yeterli olması gerekir. Işık miktarı yetersiz olduğunda ya da çok fazla arttığında görme olayı zorlaşır.

            Bitkilerin besin ve oksijen üretebilmesi için ışığa ihtiyaçları vardır. Işık tüm canlıların yaşam kaynağıdır.

                  

            Geceleyin parkların aydınlatılması için parklardaki lambalar yakılır.

                   

            Yerin yüzlerce metre altındaki madenlerde çalışan işçiler, baretlerindeki lamba sayesinde önlerini

görebilirler.

              

            Deniz feneri, yaydığı ışıkla kıyıya yakın seyreden gemilerin kayalardan uzak durmasını sağlar.

           

                        Işık Kaynakları

Görmemizi sağlayan enerji çeşidi ışıktır. Her ışık, bir ışık kaynağı tarafından üretilir. Işık yayarak çevresini aydınlatan her şey ışık kaynağıdır. Işık kaynakları ışık yayarak çevrelerini aydınlatırlar.

            NOT: En büyük ışık kaynağımız Güneş’tir.

            Işık kaynakları doğal ışık kaynakları ve yapay ışık kaynakları olmak üzere ikiye ayrılır.

                Doğal Işık Kaynakları

            Işık kaynaklarından bazıları kendiliğinden ışık üretir. Bunlara doğal ışık kaynakları denir. Güneş, yıldızlar, ateş böceği, şimşek, yıldırım ve deniz diplerinde yaşayan bazı balıklar doğal ışık kaynaklarıdır.

          

                Yapay Işık Kaynakları

            Doğal ışık kaynaklarından gece aydınlatması için yeteri kadar yararlanamayız. Bu nedenle gece aydınlatmasında insanlar tarafından yapılmış yapay ışık kaynakları kullanılır. Ampul, trafik lambası, mum, meşale, televizyon ekranı ve fener yapay ışık kaynaklarıdır.

          

            Güneş, mum alevi gibi bazı ışık kaynak-

arı, çevrelerine ışıkla birlikte ısı da verirler. Ateş böceği, denizin derinliklerinde yaşayan bazı balıklar ve floresan lamba gibi bazı ışık kaynakları ise ışık yayarken, ısı vermezler.

            Etrafımızdaki masa, sıra, tahta ve çanta gibi cisimler ışık üretmezler. Ancak bu cisimler Güneş ya da diğer ışık kaynaklarından aldıkları ışığı yansıtabilirler. Bu durumda çevremizde bulunan bu cisimleri ışık üretmedikleri halde görebiliriz.

            Çevremizdeki bazı varlıklar ortamda bulunan ışık kaynakları sayesinde ışık kaynağı gibi görünürler. Böyle cisimlere kendini aydınlatan cisimler denir. Ay, gezegenler ve trafik levhaları kendini aydınlatan cisimlere örnek verilebilir.

          

            Yol kenarlarındaki trafik levhaları ışık yaymadıkları halde geceleri ışık yayıyor gibi görünürler. Bunun sebebi trafik levhalarının üzerinin özel maddelerle kaplı olmasıdır. 

Bu sayede trafik levhaları diğer maddelerden daha parlak görünürler.

            

             Gezegenler ve Ay ışık kaynağı olmadıkları halde, Güneş’ten aldıkları ışığı yayarak parlak görünürler.

           

            NOT: Ay, ışık kaynağı olmadığı halde, Güneş’ten aldığı ışıkla aydınlanır ve parlak görünür.

            Bulutsuz bir gecede, gökyüzüne baktığımızda birçok gök cismini görebiliriz. Bu gök cisimlerinden yıldızlar kendi ışıklarını yayarken; gezegenler, ışık kaynaklarından aldıkları ışıkla aydınlanırlar.

            Gökyüzüne dikkatle baktığımızda ışığı, ay ışığı gibi sabit olanların gezegen veya uydu; ışığı sürekli kırpışanların ise yıldız olduğunu söyleyebiliriz.

            Mars ve Venüs gezegenleri, gökyüzünün bulutsuz olduğu gecelerde görülebilir.

            NOT: Kendi ışığını üreten Güneş de bir yıldızdır.

            Işık kaynağının gücü arttıkça yaydığı ışığın da parlaklığı artar. Dolayısıyla kullanacağımız ışık kaynağının gücünü, aydınlatacağımız ortamın büyüklüğüne göre seçeriz. Evlerimizde büyük odaları aydınlatmak için kullandığımız ampullerin gücünün, küçük odaları aydınlatmak için kullandığımız ampullerin gücünden fazla olmasını tercih ederiz.

           

                                   Aydınlatma   

            İlk insanlar sadece Ayın ve yıldızların yaydığı ışıkla aydınlanırdı. Ateşin keşfedilmesiyle birlikte aydınlanma sorunu ortadan kalktı. Meşale, gaz lambaları, kandil ve mum gibi ışık kaynakları yapıldı. Daha sonraları ampul icat edildi. Ampul, icat edildiği günden beri aydınlatma teknolojisinin en önemli aracı olmuştur. Bilim adamları, çevreye zarar vermeyen ve sağlık sorunlarına yol açmayan ampuller üretebilmek için çalışmalarına devam etmektedirler.

            Ampullerin yapısı oldukça basittir. İçlerinde çok ince filaman adı verilen bir tel bulunur. Filamandan elektrik geçtiğinde tel ısınarak ışık verir. Normal ampuller, ısınarak ışık verdikleri için elektrik enerjisinin çok az miktarını ışığa çevirirler. Bu nedenle elektrik enerjisinin büyük bir bölümünü ısı yerine ışığa dönüştüren floresan lambalar üretildi. Floresan lambalar normal ampullerden daha pahalı olmalarına rağmen, normal ampullerden dört kat daha verimlidirler.

               

            NOT: Filaman akkor haline gelerek erimeden 3400°C’ye kadar çıkabilen tungsten adlı metalden yapılır.

           

            Normal ampuller daha basit bir teknoloji ile üretilebilir. Ancak enerji tasarrufu sağlayan, küçültülmüş lambaları üretebilmek için daha ileri teknoloji gereklidir.

                       

        Aydınlatmanın Yaşamımızdaki Etkileri

            Aydınlatma teknolojisindeki gelişmelerin toplum yaşamı üzerinde olumlu etkileri olmuş ve yaşam kalitesi yükselmiştir.

            Evde, hastahanelerde, havaalanlarında, otoyollarda, alışveriş merkezlerinde ve otogarlarda aydınlatma teknolojisinin ürünleri kullanılmaktadır.

            Aydınlatma teknolojisi, kullandığımız pek çok araçta uyarı amaçlı kullanılır. Buzdolabının kapağı açıldığında lambanın yanması, ütü çalıştırıldığında ışığının yanması bu uygulamaya örnek verilebilir.

            Aydınlatma teknolojisi sayesinde araçlar geceleri rahat bir şekilde kullanılır. Araçların lambaları, yol kenarlarındaki lambalar araçların gece kullanımını kolaylaştırır.

            Denizlerde derine doğru inildikçe güneş ışığı azalır. Ortam gittikçe kararır. Ancak aydınlatma teknolojileri sayesinde okyanusların ve denizlerin derinlikleri araştırılabilir. Buralarda yaşayan canlılar hakkında bilgi edinilebilir

            Yine aydınlatma teknolojileri sayesinde hastahaneler gece ve gündüz hizmet verebilir. Fabrikalar gece ve gündüz çalışabilir.

                Işığın Doğru Kullanımı

            Bulunduğumuz ortamların gereğinden fazla ya da az aydınlatılması görmeyi zorlaştıracağından, gözlerimizin yorulmasına yol açar.

            Bulunduğumuz ortamlarda ışığın doğrudan gözümüze gelmemesine dikkat etmeliyiz.

            Gece ders çalışırken masa lambası kullanmak göz sağlığı için yararlıdır. Ancak ışığın sol arkadan gelmesine dikkat etmeliyiz.

            Ayrıca göz sağlığımızın bozulmaması için, okuduğumuz kitapla gözümüz arasındaki mesafenin 35 - 40 cm arasında olması gerekir.

            Güneşli günlerde güneş gözlüğü kullanmak göz sağlığı için önemlidir. Ancak gözümüzde güneş gözlüğü bile olsa Güneşe doğrudan bakmak sakıncalıdır.

            Uzun süre bilgisayar veya televizyon karşısında kalmamaya, bu araçları kullandığımız sürece de onları fazla yakından izlememeye dikkat etmeliyiz.

            Aydınlatma araçlarının tasarruflu kullanılması aile ve ülke ekonomisi bakımından oldukça önemlidir.

            Ampullerin güçleri farklıdır. Gücü az olan ampuller ışık ihtiyacının az olduğu yerlerde, gücü fazla olan ampuller ise ışık ihtiyacının çok olduğu yerlerde kullanılmalıdır. Böylece gereksiz enerji harcanmayarak ekonomiye katkıda bulunulmuş olur.

            Geceleyin caddeleri ve parkları aydınlatmada kullanılan ışık kaynakları, aydınlatılacak ortama yönlendirilmelidir. Gökyüzüne ya da uygun olmayan yerlere yöneltilen ışık, enerji israfına yol açar.

               GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE AYDINLATMA TEKNOLOJİLERİ

** Çok eskiden insanlar için en önemli ışık kaynağı Güneş ve ateş olmuştur. Yapay ışık kaynakları çok sonraları ortaya çıkmıştır.

     Şimdi kısaca ışığın tarihçesine bir bakalım;

1. İlk önce insanlar meşale yapmayı öğrendi.
2. Sonra kandiller ve yağ lambaları kullanılmaya başlandı.
3. İngiltere ve Almanya’da gaz lambaları kullanılmaya başlandı.
4. Yağ lambalarında balina yağı kullanılmaya başlandı.
5. Mum ve petrol ürünleri ışık kaynağı olarak geceleri kullanılmaya başlandı.
6. Edison ampulü icat etti. Bu ampul birkaç saat yanabiliyordu.
7. Florasan ampuller keşfedildi. Bu ampuller hem daha az enerji harcıyor hem de daha fazla ışık verebiliyordu.

      8.Normal ampullerden daha fazla ışık verip daha az enerji harcayan halojen lambalar icat edildi.

 =>>Etrafın aydınlatılmasında bazı konulara dikkat etmek gerekir. Örneğin;

·         Işık gözümüze doğrudan gelmemelidir. Aksi halde gözümüze zarar verebilir. Ders çalışırken ışığın sol taraftan gelmesine dikkat etmeliyiz. Ayrıca ışığın şiddeti norma olmalıdır.

·         Ortamları aydınlatırken gereğinden fazla ampul kullanılması hem göz sağlığımızı bozar hem de enerji israfına sebep olur.

·         Evimizde tasarruflu olan ampulleri tercih etmeliyiz.

·         Kullanmadığımız ışık kaynaklarını söndürmeliyiz. Böylece hem aile bütçemize hem de ülke ekonomisine katkıda bulunmuş oluruz.

  

BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ ?

•   Işık bir saniyede 300 milyon metre yol alır.
•  Dünya’nın en parlak yapay ışık kaynağı 1987 yılında lazer kullanılarak yapıldı. Yapılan bu ışık kaynağı Güneş’ten birkaç milyon kez   daha parlaktı.
•  Dünya’nın en uzun süre yanan ampulü California’ da  bulunmaktadır. Bu ampul 1901 ‘den bu yana yanmaktadır.
•   Dünya’mızın ışık kaynağı olan Güneş’in yaklaşık 7 milyar yıl ömrü vardır.   

 Ses

                       

        Doğada meydana gelen olaylar ve çevremizdeki varlıklar ses çıkarırlar. Yağan yağmur, koşan atlet, öten kuş, çalan saat, hareket eden otomobil, ağlayan çocuk ses çıkarır. Kulağımıza gelen bu sesler beynimize iletilir. Beynimiz tarafından anlama dönüştürülür. Böylece gelen sesin anlamına göre tepki veririz. Sabahleyin saat çaldığında uyanmamız, gök gürlediğinde ürkmemiz buna örnek verilebilir.

              

            İnsanlar birbirleriyle iletişim kurabilmek için seslerini kullanırlar. Bazı seslere sözle tepki verirken, bazılarına da hareketle tepki verirler. Bazı durumlarda ise sese, hem söz hem de hareketle tepki verirler. İnsanlar sevincini, üzüntüsünü, heyecanını sesleri ile ifade ederler.

            Bazı sesler insanları mutlu ederken, bazı sesler de insanları rahatsız eder. Örneğin, taşıtların ve iş makinelerinin çıkardığı sesler insanları rahatsız eder. Bu seslerin şiddeti yüksektir.

            Fısıltı halinde konuşan bir insanın sesinin şiddeti düşük, jet motorunun çıkardığı sesin şiddeti yüksektir.

            Konuşma ve işitme engelli insanlar iletişim kurabilmek için ses yerine el, yüz ve vücut mimiklerini kullanırlar.

            Ses, hayvanların yaşamında da oldukça önemlidir. Hayvanlar iletişim kurmak ve tepki göstermek için çeşitli sesler çıkarırlar. Birbirlerine bir tehlikeyi haber vermek, karşılarındaki bir hayvanı korkutmak, birbirlerini bulabilmek için farklı sesler çıkarırlar.

           

                        Ses Kaynakları

            Ses çıkaran her madde veya cisme ses kaynağı adı verilir. Ses kaynaklarının çıkardığı sesler birbirinden farklıdır. Bazı sesler doğaldır. Bazıları ise insanlar tarafından yapay olarak oluşturulabilmektedir.

            Kuş sesleri, deredeki suyun sesi, rüzgarın sesi, deniz kenarlarındaki dalgaların sesi doğal seslerdir. Doğal sesleri üreten varlıklara doğal ses kaynakları denir.

                    

            Müzik aletlerinden çıkan sesler, taşıtların çıkardığı sesler, hoparlörün, radyonun ve televizyonun çıkardığı sesler yapay seslerdir. Yapay sesleri üreten varlıklara yapay ses kaynakları denir.

            NOT: ısı ve ışık gibi bir enerji türüdür. Bir kaynaktan yayılan ses, ısı ve ışık gibi bütün yönlerden algılanır.

            NOT:Sadece havada değil, suda ve katı maddelerde de hareket eder. Ancak ses, boşlukta yayılmaz.

    

            Sesin yayılmasını, suyun içine atılan bir taşın oluşturduğu halkalara benzetmek mümkündür. Durgun suya atılan taşın değdiği noktada oluşan dalgalar sıktır. Dalga kaynağından uzaklaştıkça bu dalgalar seyrekleşir. Ses de buna benzer. Kaynağa yakınken güçlü duyulur. Kaynaktan uzaklaştıkça sesi d uymak güçleşir.

            Yakınımızdaki radyodan çıkan sesi kolayca duyabiliriz. Ancak radyodan uzaklaştıkça sesini duymak zorlaşır. Daha da uzaklaşırsak radyodan çıkan sesi duyamayız. Bunun sebebi radyodan uzaklaştıkça, radyodan gelen sesin şiddetinin azalmasıdır.

            İki kulağımızın olması sesin geldiği yönü anlamamızı sağlar. Beynimiz iki kulağımıza gelen ses düzeylerini karşılaştırarak sesin hangi yönden geldiğini anlamamızı sağlar. Ses kaynağı her iki kulağımıza da aynı uzaklıkta ise bu ses kaynağının yerini belirlemek zorlaşır.

                        Ses Titreşimdir

            Titreşen bir nesnenin başlattığı titreşimler dizisine ses denir. Sesin oluşabilmesi için titreşim hareketi gereklidir. Titreşim bir nesnenin ileri geri hareketidir. Titreşim yapan ses kaynakları havayı titreştirir. Titreşen hava yayılarak kulağımıza gelir ve bir etki oluşturur. Böylece ses işitilir.

     Konuşurken elimizi boğazımıza dokundurduğumuzda gırtlağımızda bir titreşim meydana geldiğini hissederiz. Gırtlağımızda ses telleri adı verilen iki tane kas şeridi vardır. Konuşurken gırtlağımızdaki bu ses telleri hızla titreşir ve sesi meydana getirir.

            Ses telleri ne kadar hızlı titreşirse ses o kadar yüksek çıkar. Kadınların ses telleri kısa ve ince, erkeklerin ses telleri ise uzun ve kalındır. Bu yüzden kadınların ve erkeklerin sesleri birbirinden farklıdır.

            Saz, gitar, keman, mandolin ve davul gibi birçok müzik aletinde titreşim hareketi görülebilir. Ancak flüt, kaval, ney gibi birçok müzik aletinde titreşim hareketi görülmez.

            Saz, gitar, mandolin, keman gibi müzik aletlerinde titreşen teller ses çıkarır.

            Klarnet gibi bazı üflemeli müzik aletlerinin ağız kısmında ağaçtan yapılmış ince bir parça bulunur. Müzik aletine üflendiğinde bu parça aletin içindeki havayı titreştirerek ses çıkarır.

                

            Flüt, kaval, ney gibi üflemeli çalgılarda, klarnette olduğu gibi ağaçtan yapılmış bir parça yoktur. Bu çalgılara üflendiğinde aletin içindeki hava titreşerek ses çıkarır.

           

            Davul gibi vurmalı müzik aletlerinde deri bulunmaktadır. Deriye Vurulduğunda titreşerek ses çıkarır.

                     

            Radyonun ya da televizyonun sesini işitebiliriz. Ancak çıkardıkları ses dalgalarını göremeyiz. Bu gibi aletlerin çıkardıkları sesleri etkilerinden anlayabiliriz. Örneğin, çalmakta olan bir radyoya şişirilmiş bir lastik balon dokundurduğumuzda, balonun titreştiğini görürüz. Balonun titreşmesi sesin bir enerjiye sahip olduğunu gösterir.

            Bazı opera sanatçıları çıkardıkları sesle bir bardağı kırabilir. Bir tür balina (ispermeçet balinası) ise çıkardığı sesle avını sersemletebilir, hatta öldürebilir.

                             Ses ve İşitme

            Ses kaynaklarından çıkan ses, havada yayılarak kulağımıza kadar gelir ve kulak zarını titreştirir. Kulak zarındaki titreşimler kulağın iç kısımlarına iletilir. Bu titreşimler belirli bir ileti taşır. Bu iletiler beyne ulaştığında ses işitilmiş olur.

                

            Bir canlının kulağının büyük olması o canlının daha iyi duyabileceği anlamına gelmez. Fillerin kulakları insanlarınkinden çok büyük olmasına rağmen, ancak insanların işitebileceği sesleri işitirler. Fillerin kulaklarının büyük olması üzerlerine konan böcekleri uzaklaştırmalarına  ve serinlemelerine yardımcı olur.

            Ses, havada yayılırken havayı oluşturan moleküllerin titreşmesine neden olur. Titreşen moleküller çevresindeki diğer moleküllere enerji aktarır. Ancak ses kaynağından uzaklaştıkça enerji aktarımında azalma meydana gelir.

            Bulunduğumuz odada çalışmakta olan televizyondan çıkan ses çok az enerji kaybederek kulağımıza gelir. Böylece televizyonun sesini kolayca duyabiliriz. Ancak televizyondan uzaklaştıkça sesini duymakta zorluk çekeriz. Bunun sebebi kaynaktan uzaklaştıkça sesin enerji kaybetmesidir.

            Aynı ses kaynağının ürettiği sesin farklı uzaklıklardan farklı şekilde duyulmasını sağlayan özelliğe sesin şiddeti denir.

            Kolumuz aşağıda iken kol saatimizin sesini işitemeyiz. Kol saatimizden çıkan sesler saatten çıktıktan sonra her yöne yayılarak enerjisini kaybeder. Çok az bir kısmı kulağımıza ulaşır.

            Kol saatimizi kulağımıza dayadığımızda saatten çıkan ses çok az enerji kaybederek kulağımıza ulaşır. Böylece kol saatimizin sesini işitebiliriz.

Bir dosya kağıdını rulo yapıp bir ucunu kol saatinin üzerine, diğer ucunu kulağımıza dayarsak saatin sesini işitebiliriz. Ancak kağıt rulo çok uzun olursa saatin sesini işitemeyiz. Bunun sebebi sesin yol aldıkça enerjisini kaybetmesidir.

            

            Bazı hayvanlar insanların duyamadıkları sesleri duyar ve insanların çıkaramadıkları sesleri çıkarır.

Yarasaların gözleri iyi göremez ancak kulakları çok iyi duyar. Yarasaların çıkardıkları sesler, çevredeki canlı ve cansız varlıklara çarparak geri döner. Böylece yarasalar varlıkların büyüklüklerini ve yerlerini algılar. Dolayısıyla yarasalar işitme duyulan sayesinde engellere çarpmadan uçabilir ve avlanabilir. İnsan kulağı yarasaların çıkardığı bazı sesleri duyamaz.

               

            Yunuslar yiyeceklerini ararken suda ses çıkarırlar. Bu sesler balık ya da balık sürüsüne çarparak geri döner. Böylece balıkların yerini öğrenen yunuslar avlanır.

           

            Yunuslar iyi göremez, koklama organları körelmiştir. Ancak işitme duyuları çok gelişmiştir. Yunuslar da yarasalar gibi insanların duyamayacağı bazı sesler çıkararak aralarında iletişim kurarlar.

             

            Kümes hayvanları, atlar ve köpekler insan kulağının duyamadığı bazı sesleri işitebilir. Örneğin; 1999 Marmara ve Düzce depremlerinde olduğu gibi şiddetli depremlerde oluşan sesleri insan kulağı işitebilir. Hafif şiddetteki depremlerde oluşan sesleri insan kulağı işitemezken bu hayvanlar işitebilir.

                  

            İnsan kulağının işitemediği titreşimlerden günlük yaşamda pek çok alanda yararlanılır. Petrol arama, yer kabuğunu inceleme, tıp, endüstri ve haberleşme bu alanlardan bazılarıdır.

                      

            Doktorlar insan vücudunu dinlemek için stetoskop kullanarak kalp ve akciğer hastalıklarını teşhis ederler.

                           Sesin Şiddeti

            Seslerin şiddetleri farklıdır. Sesin şiddetine gürlük de denir. Sesin şiddetini artırmak ve sesimizi daha uzaklara duyurmak için megafon adı verilen bir alet kullanılır. Megafon koni şeklinde olup sesin bir doğrultuda yayılmasını sağlar. Böylece sesimiz çok uzaklardan da duyulabilir. Sokak satıcıları, itfaiyeciler, polisler seslerini duyurabilmek için megafon kullanırlar.

                 

            İşitme güçlüğü çeken insanlar işitme aygıtı kullanırlar. Bu aygıtlar çevreden gelen seslerin şiddetini artırarak daha iyi duyma sağlar.

                                   Gürültü

            Çevremizdeki kuş sesleri, bir deredeki suyun sesi kulağımıza hoş gelir. Ancak taşıtların ve iş makinelerinin sesi insanı rahatsız eder.

            Hoşa gitmeyen ve insanlar üzerinde olumsuz etki yapan seslere gürültü denir. Şehirlerin büyümesi ve teknolojik gelişmeler gürültüyü artırır.

            Gürültülü ortamlarda bulunanların işitme yeteneğinde bozukluklar görülür. Gürültü, insanların gergin ve sinirli olmasına neden olur. Gürültülü ortamlarda çalışanların dikkatleri dağılır, işlerini yapmakta zorlanırlar. Bu sebeple gürültülü ortamlarda çalışanlar kulak koruyucuları kullanmalıdır. Kulak koruyucuları işitme kaybını önler.

            Gürültülü yerlerde bulunmak ve yüksek sesle wolkman dinlemek kulak zarını zedeleyebilir.

             

                                   Ses Kirliliği

            Okul, kütüphane, sinema, tiyatro salonları, toplu taşıma araçları, iş yerleri, apartmanlar insanların toplu olarak bulundukları yerlerdir. Bu mekanlarda konuşma kurallarına uyulmalı, gürültülü ve rahatsız edici davranışlarda bulunulmamalıdır.

            Amacı dışında kullanılan yüksek ses, ses kirliliğine neden olur. Kalabalık şehirler ve gelişen teknoloji ses kirliliğinin artmasına neden olur. Ses kirliliği, ruh ve beden sağlığımızı olumsuz yönde etkiler. Stres, ülser, yüksek kan basıncı, baş dönmesi ve baş ağrısına sebep olur.

            Gürültülerden etkilenmemek için binalara ses yalıtımı yapılır. Plastik, köpük, elyaf, yün, keçe, hah gibi maddeler ses yalıtımında kullanılır.

            Sesin bulunduğu ortamdan geçişini engellemek amacıyla mekanın yalıtım maddeleriyle kaplanmasına ses yalıtımı denir.

BUNLARI BİLİYOR MUSUNUZ ?

1.     Bilinen en yüksek sesli patlama 1883 yılında gerçekleşti. Krakatao volkanı patladığında sesi 5000 km’den duyulmuştu.

2.    Bilinen en eski müzik aleti 40 000 yıl önce yapılmıştır. Bu müzik aleti geyik ayağından yapılmış.

  

3.    Bazı şarkıcılar sesleri ile bardak kırabilmektedir.

4.    İnsanların duyamayacağı kadar yüksek ses şiddeti iç organların ve anne karnındaki bebeklerin incelenmesinde kullanılmaktadır.

  

5.    Ses , havada saniyede 340 m hızla gidebilmektedir. Sıcak havada sesin hızı biraz daha artar.

6.    Yarasa, köpek ve yunuslar yüksek şiddetteki sesleri duyabilirler.

7.    Çok düşük şiddetteki seslerden tıp, petrol arama, haberleşme ve yer kabuğunun incelenmesi gibi alanlarda yararlanılmaktadır.

KAYNAKÇA

< http://www.fenokulu.net/portal/Sayfa.php?Git=KonuKategorileri&Sayfa=KonuDeneyListesi&baslikid=97&DeneyNo=495> 07 Nisan 2012

<http://www.dersizlesene.com/4-Sinif-ders-videolari/4-Sinif-Isik-ve-Ses-1064.html>  09 Nisan 2012

<http://www.dersizlesene.com/4-Sinif-ders-videolari/4-Sinif-Isik-ve-Isik-Kaynaklari-Ders-Videosu-1063.html> 09 Nisan 2012

Ahmet DAĞDELEN <http://www.youtube.com/watch?v=q5t6K3RcwDw> 09 Nisan 2012

<http://www.fenokulu.net/flash/4sin-isik-soru-v-cevaplama-etkinlik.swf> 07 Nisan 2012

<http://www.fenokulu.net/flash/4sin-ses-isik-etkinlik.swf> 07 Nisan 2012

<http://www.fenokulu.net/bulmaca/isikkaynaklari/isikkaynaklari.htm> 07 Nisan 2012

<http://www.fenokulu.net/sinavlar/4sinisik/4sinisik.htm> 07 Nisan 2012

<http://www.fenokulu.net/bulmaca/sesveozellikleri/sesveozellikleri.htm> 07 Nisan 2012

<http://www.fenokulu.net/sinavlar/4sinifisikkonusu/4sinifisikkonusu.htm> 07 Nisan 2012

<http://www.fenokulu.net/portal/Sayfa.php?Git=KonuKategorileri&Sayfa=KonuDigerListesi&baslikid=104&DigID=233> 07 Nisan 2012

<http://www.onlinetestcoz.biz/2011/12/4-sinif-isik-ve-ses-test-1.html> 09 Nisan 2012

<http://www.muhteva.com/4-sinif-fen-ve-teknoloji-isik-ve-ses-testleri-t98547.html> 09 Nisan 2012

IŞIK VE SES SLAYT (4 SINIF)

http://www.youtube.com/watch?v=q5t6K3RcwDw
 http://www.dersizlesene.com/4-Sinif-ders-videolari/4-Sinif-Isik-ve-Ses-1064.html

 http://www.dersizlesene.com/4-Sinif-ders-videolari/4-Sinif-Isik-ve-Isik-Kaynaklari-Ders-Videosu-1063.html

http://www.fenokulu.net/portal/Sayfa.php?Git=KonuKategorileri&Sayfa=KonuDeneyListesi&baslikid=97&DeneyNo=495

IŞIK VE SES ETKİNLİK (4.SINIF)

4.SINIF FEN (IŞIK ve SES)

Soru 1. Varlıkları görebilmemiz için ne gereklidir?

A) Ses B) Işık C) Enerji D) Güneş


Soru 2. Aşağıdakilerden hangisi doğal ışık kaynaklarına bir örnektir?

A) Mum B) Kibrit C) Güneş D) Lamba


Soru 3. Aşağıdakilerden hangisi yapay ışık kaynaklarına bir örnektir?

A) El feneri B) Güneş C) Ateş böceği D) Yıldızlar

Soru 4. Canlıların yaşamındaki en önemli ve en büyük ışık kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ay B) Gezegenler C) Lambalar D) Güneş

Soru 5. Ders çalışırken ışık nereden gelmelidir?

A) Sol arka B) Sol ön C) Sağ arka D) Sağ ön

Soru 6. Ampulü icat eden bilim adamı kimdir?

A) Isaac Newton B) Thomas Edison C) Albert Einstein D) Theodor Schwann

Soru 7. Aşağıdakilerden hangisinin artması herhangi bir kirliliğe neden olmaz?

A) Ağaç B) Işık C) Ses D) Çöp

Soru 8. Aşağıda verilenlerden hangisinin çıkardığı ses doğal ses kaynağına örnek değildir?

A) İnsan B) Kedi  C) Müzik D) Kuş

Soru 9. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Ses bir enerji türüdür.
B) Ses üreten cisimler titreşirler.
C) Ses kaynağından uzaklaştıkça sesin şiddeti artar.
D) Bazı cisimlerin ürettiği sesleri duyamayız.

Soru 10. Aşağıda verilen ortamlardan hangisinde ses kirliliği olmaz?

A) Kütüphane B) Trafik C) İnşaat D) Lunapark

Soru 11. Aşağıda verilen ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Trafik lambaları doğal ışık kaynağıdır.
B) Işık kaynakları yalnızca doğal olabilir.
C) Ay ve gezegenler doğal ışık kaynağıdır.
D) Işık kaynakları doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Soru 12. Aşağıda verilenlerden hangisi göz sağlığını olumsuz yönde etkilemez?

A) Bilgisayar
B) Televizyon
C) Yeşil alanlar
D) Fazla ışıklı ortamlar

Soru 13. I. Işığın kullanım yeri
II. Miktarı
III. Yönü
IV. Zamanı
Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri yanlış olursa ışık kirliliği oluşur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I, II ve III D) I, II, III ve IV

Soru 14. Kaynağından çıkarak kulağımıza kadar gelen ses nasıl yayılır?

A) Her yönde yayılır.
B) Bir yönde yayılır.
C) Yayılmaz.
D) İki yönde yayılır.

Soru 15. Sesleri duyabilmemizi ve hafif sesleri kuvvetli seslerden ayırmamızı sağlayan özellik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sesin titreşimi B) Sesin şiddeti C) Sesin tınısı D) Sesin frekansı

Soru 16. Aşağıdakilerden hangisi ses kaynağı değildir?

A) rüzgâr B) çalışan radyo C) çalışan mutfak robotu D) çalışma masası

Soru 17. Aşağıdakilerden hangisi gürültünün insan sağlığı üzerindeki etkilerinden biri değildir?

A) Anlamayı güçleştirir.
B) Sinirli ve gergin olmaya neden olur.
C) Görme duyumuzu engeller.
D) İşitme kaybına neden olur.

Soru 18. Aşağıdakilerden hangisi ses kirliliğine neden olur?

A) İnşaat çalışması B) Kuş sesi C) Rüzgâr D) Yaprak hışırtısı

Soru 19. Aşağıda verilenlerden hangisini yapmak göz sağlığımız için önemlidir?

A) Televizyonu yakından izlemek.
B) Kitapla göz arasında 35-40 cm bırakmak.
C) Bilgisayarı uzun süre kullanmak.
D) Fazla ışıkta kitap okumak.

Soru 20. Aşağıdakilerden hangisi yapay ses kaynağına örnektir?

A) Kuş sesi B) Şelale C) Sinek vızıltısı D) Telefon


CEVAP ANAHTARI
1  2  3  4  5  6  7  8  9  10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 
B  C  A  D A  B  A  C  C  A   D  C   D  A  B  D  C   A  B   D

FEN VE TEKNOLOJİ 

(IŞIK VE SES )

1) Aşağıdakilerden hangisi doğal ışık kaynağıdır?
a) Ay b) Gaz lambası c) Güneş d) El feneri

2) I. Isı kaynağıdır.II. Işık kaynağıdır. III. Enerji kaynağıdır.
Yukarıdakilerden hangileri Güneş ile ilgili bilgilerdir?
a) II ve III b) I, II ve III c) I ve III d) I ve II

3) Aşağıdaki bilim insanlarından hangisi aydınlanmada yeni bir dönemin başlamasına öncülük etmiştir?
a) Edison b) Pasteur c) Einstein d) Newton

4) Aşağıdakilerden hangisi yapay ışık kaynağıdır?
a) Güneş b) Yıldız c) Ateş böceği d) El feneri

5) 1. Mum 2. Meşale 3. Kandil 4. Ampul
Yukarıdaki ışık kaynaklarının icat ediliş sırası hangi seçenekte doğru verilmiştir?
a) 2 -3 – 4 – 1 b) 4 – 3 – 2 – 1 c) 3 – 4 – 2 – 1 d) 2 – 3 – 1 - 4 

6) Aşağıdakilerden hangisi aydınlatma araçlarının yaşamımızdaki önemine örnek olarak verilemez?
a) Evlerimizi aydınlatır, geceleri kolaylıkla ders çalışırız.
b) Stadyumları aydınlatarak geceleri maçların oynanmasını sağlar
c) Uyurken rüyalarımızı aydınlatır.
d) Trafikte araçların sinyal ışıkları sayesinde daha kolay hareket etmesini sağlar.

7) I. Diş hekimleri II. Fotoğrafçılar III. Cerrahlar IV. Mimarlar
Yukarıdaki mesleklerden hangileri için aydınlatma çok önemlidir?
a) I, II ve III b) I, II, III ve IV c) I ve III d) II ve III

8) Aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?
a) Yanlış aydınlatmalar, enerjinin boşa gitmesine neden olur.
b) Aşırı aydınlatma göz sağlığını etkiler.
c) Yanlış ve aşırı aydınlatmalardan dolayı ışık kirliliği oluşur.
d) Işık kirliliğinin çevreye ve doğal hayata olumsuz etkisi yoktur.

9) I. Işığın gökyüzüne yönelmesi kesilmeli; ışık aydınlatılacak yere yöneltilmelidir.
II. Reklam ve ilan ışıklandırmaları gibi aydınlatmalara zaman ayarlayıcılar takılarak gece yarısından sonra kapatılmalıdır.
III. İnsanlar ışık kirliliği ile ilgili bilgilendirilmelidir.
Yukarıdakilerden hangileri ışık kirliliğine karşı alınabilecek önlemlerdendir?
a) I ve II b) I ve III c) I, II ve III d) II ve III

10) “Yanlış yerde, yanlış miktarda, yanlış yön ve yanlış zamanda ışık kullanılması …………… neden olur” tümcesini doğru olarak tamamlayan sözcük grubu hangisidir?
a) ışık kaynağına b) ışık kirliliğine c) doğal ışıklara d) yapay ışıklara

11) Aşağıdakilerden hangisidoğal sestir?
a) Saat sesi b) Kuzu sesi c) Düdük sesi d) Zil sesi

12) Ses ve ses kaynaklarıyla ilgili aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
a) Yağmur = doğal ses kaynağı b) Çalışan televizyon = yapay ses kaynağı
c) Öten horoz = yapay ses kaynağı d) gülen bebek = doğal ses kaynağı

13) Aşağıdaki anlatımlardan hangisi yanlıştır?
a) Ses, bir enerjidir. b) Canlılar, doğadaki her sesi duyamaz
c) Sesin şiddeti, kaynağına göre değişir d) Ses kaynağına yaklaştıkça şiddeti azalır

14) I. Sanayileşme II. Plansız kentleşme III. Hızlı nüfus artışı IV. Ekonomik yetersizlikler
Yukarıdakilerden hangileri ses kirliliğini yaratan etmenlerdir?
a) I, II, ve III b) I, II, IV c) I, II, III ve IV d) Yalnız I

15) Aşağıdakilerdenhangisi ses kirliliğinin olumsuz etkilerinden değildir?
a) Uyku düzensizliğine neden olur.
b) Göz sağlığımıza zarar verir.
c) İşitme yetimizin azalmasına hatta kaybolmasına neden olur.
d) Ruh sağlığımızın bozulmasına neden olur.

16) I. Gürültü yapan kuruluşlar, şehirlerin dışına kurulmalıdır.
II. Eğlence yerlerinde yüksek sesle müzik çalınması engellenmelidir.
III. Müzik aletlerinin satışı yasaklanmalıdır.
III. Otomobil kullanımını azaltıcı önlemler alınmalıdır.
Yukarıdakilerden hangileri ses kirliliğine karşı alınacak önlemlerdendir.
a) I, II ve IV b) I ve II c) I, II ve III d) II ve III

17. Aşağıdaki tümceleri bilgi yönünden doğru olarak tamamlayan sözcüklerle tamamlayınız.
a) Güneş …………………… ışık kaynağı, mum ise ……………… ışık kaynağıdır.
b) ……… ……….. ışık kaynakları insanlar tarafından yapılır.
c) Ses çıkaran canlı ve cansız varlıklara ……… ……………….. adı verilir.
d) Çevredeki gereksiz, düzensiz ve yüksek şiddetli sesler ………… ………… neden olur.
e) Ses, …………………….. sonucu oluşur.

18. Aşağıdaki tümceleri okuyunuz. İfade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” harfini yay ayracı içine yazınız.
( ) a. Görebilmek için ışığa ihtiyaç vardır.
( ) b. Ampul doğal ışık kaynağıdır.
( ) c. Az ışık kadar, fazla ışık da zararlıdır.
( ) ç. Verimli ders çalışabilmek için odanın yeterince ışık alması gerekir.
( ) d. Her maddenin titreşimi gözle görülebilir.
( ) e. Işık ve ses bir enerji türüdür.
( ) f. Ses titreşimleri yayılırken enerji kaybeder.
( ) g. Ay bir ışık kaynağıdır.
( ) h. Her sesin bir kaynağı vardır.
( ) ı. Ses kirliliğinin insan ve çevre sağlığını olumsuz etkiler.

4.SINIF IŞIK VE SES ÜNİTESİ DEĞERELENDİRME TESTİ

1. Aşağıdakilerden hangisi ışık için yanlış bir bilgidir?
A) Işık bir enerjidir.
B) Işık dalgalar halinde yayılır.
C) Işık çevremizi görmemizi sağlar. 
D) Işık enerjisi başka enerjilere çevrilebilir.

2. Aşağıdakilerden hangisi ışık kaynağı değildir?
A) mum B) ay C) yıldızlar D) güneş

3. Aşağıdakilerden hangisi yapay ışık kaynağıdır?
A) Şimşek B) ateş böceği C) yıldızlar D) ampul

4. “Işık yayarak çevresini aydınlatan her cisim ……………………. . “ tümcesi aşağıdaki ifadelerden hangisiyle tamamlanırsa doğru bir ifade olur?
A) ışık kaynağıdır B) doğal ışık kaynağıdır 
C) yapay ışık kaynağıdır D) sıcak ışık kaynağıdır

5. Aşağıdaki ışık kaynaklarından hangisi soğuk ışık kaynağıdır?
A) ampul B) mum C) güneş D) floresan

6. Aşağıdaki anlatımlardan hangisi sıcak ışık kaynağını doğru tanımlar?
A) Işık yayarken ısıda yayarlar. 
B) Işık yaydıkları halde ısı yaymazlar.
C) Isı yaydıkları halde ışık yaymazlar. 
D) Işığı parlak olan kaynaklardır.

7. Aşağıdaki bilim adamlarından hangisi aydınlanma teknolojisinin gelişmesine en büyük katkıyı sağlamıştır?
A) Newton B) Thomas Edison C) Einstein D) Fleming

8. Aşağıdakilerden hangisi geçmişte kullanılan ışık kaynaklarından değildir?
A) gaz lambası B) ateş C) meşale D) neon lambalar

9. Aşağıdakilerden hangisi ışık kaynağı olmadığı halde çevresine ışık yayıyormuş gibi algılanan maddelerden biri değildir?
A) reflektör B) alüminyum folyo C) ayna D) gaz lambası

10. Işığın hesap makineleri vb. araçları çalıştırması bize hangi özelliğini gösterir?
A) Cisim olduğunu B) madde olduğunu 
C) enerji olduğunu D) somut olduğunu

11. Aşağıdakilerden hangisi ışık ışınlarının yayılma şeklini doğru olarak belirtmektedir?
A) doğrular halinde B) dairesel şekilde 
C) dalgalar halinde D) yatay halde
12. “ Işığın yanlış yerde, yanlış miktarda, yanlış yönde ve yanlış zamanda kullanılmasına ışık kirliliği denir. “
Yukarıdaki bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi bu olayın sonucu değildir?
A) Kaplumbağaların yaşamlarını olumsuz etkilemesi 
B) Göçmen kuşların göç yollarını kaybetmelerine neden olması.
C) Gök cisimlerinin incelenmesini olumsuz etkilemesi
D) Sokakların daha güvenli hale gelmesi

13. Aydınlatma teknolojilerinin gelişmesine önayak olan ilk icat aşağıdakilerden hangisidir?
A) ampul B) floresan C) meşale D) gaz lambası

14. Göz sağlığımızı korumak için aşağıdakilerden hangisinin yapılması doğru değildir? 
A) Aydınlatma çok parlak veya loş olmamalıdır.
B) Işık doğrudan göze gelmemelidir.
C) Yazı yazarken veya kitap okurken ışık soldan gelmelidir.
D) İyi görebilmek için ışık direkt gözümüze gelmelidir. 

15. Ses çıkaran her varlık ses kaynağıdır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi ses kaynağı değildir?
A) İnsan B) stetoskop C) rüzgâr D) hayvan 

16. Aşağıdakilerden hangisi doğal ses kaynaklarından biri değildir?
A) su sesi B) rüzgâr sesi C) düdük sesi D) gök gürültüsü

17. Ses hangi ortamda en hızlı yayılır?
A) sıvılarda B) katılarda C) gazlarda D) boşlukta

18. Sesin oluşabilmesi için maddenin ne yapması gerekir?
A) titreşmesi B) ısınması C) soğuması D) hareket etmesi

19. Aşağıda sesle ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Ses bir enerjidir. 
B) Ses dalgalar halinde yayılır 
C) Ses doğrusal bir yolla yayılır.
D) Ses kaynağından uzaklaştıkça daha az duyulur.

20. Çevremizdeki bütün sesleri duyamayız. Aşağıdakilerden hangisi bunun nedenidir?
A) Çok şiddetli olması 
B) Ses kaynağının çok uzak olması
C) Sesin şiddetinin düşük olması 
D) Sesin kaynağından çıkan sesin ince olması

BOŞLUK DOLDURMA

Aşağıda ses konusuyla ilgili bir paragraf verilmiştir. Bu paragrafta yer alan cümlelerdeki boşluklara verilen kelimeleri yazarak cümleleri doğru ve anlamlı bir biçimde tamamlayınız. “titreşim, düşük, gürültü, ses, doğal, hava, yüksek” Çevremizde farklı ses kaynakları tarafından oluşturulmuş bir çok …….. duyarız. Bu seslerin bazıları …….. ses kaynakları tarafından bazıları ise yapay ses kaynakları tarafından oluşturulur. Kuş sesi ya da ağaç yapraklarının hışırtısı şiddeti …….. olan seslerdir. Arabaların sesleri, sokakta oynayan çocukların sesleri ise şiddeti …….. olan seslerdir. İşitme kaybını engellemek için şiddeti yüksek olan seslerden korunmamız gerekir. Seslerin tamamı …….. sonucunda oluşur. Ses üretmenin birçok yolu vardır. Farklı metaryalleri kullanarak farklı sesler üretebiliriz. Ancak düzensiz ve şiddeti yüksek sesler …….. kirliliğine neden olur. Gürültü kirliliğinin insan ve çevre sağlığına olumsuz etkilerini vardır.

http://www.onlinetestcoz.biz/2011/12/4-sinif-isik-ve-ses-test-1.html
http://www.fenokulu.net/sinavlar/4sinisik/4sinisik.htm
http://www.fenokulu.net/sinavlar/4sinifisikkonusu/4sinifisikkonusu.htm
http://www.fenokulu.net/flash/4sin-ses-isik-etkinlik.swf
http://www.fenokulu.net/flash/4sin-isik-soru-v-cevaplama-etkinlik.swf

                                                                    BULMACA

http://www.fenokulu.net/bulmaca/isikkaynaklari/isikkaynaklari.htm
http://www.fenokulu.net/bulmaca/sesveozellikleri/sesveozellikleri.htm